
Świtezianka błyszcząca - Calopteryx splendens
Samce
Samice
Androchromatyczne samice i rozród jednej z nich
Pierwsze nasze spotkanie z androchromatyczną samicą C. spendens miało miejsce nad rzeką w Zaborskim Parku Krajobrazowym w 2018 r.
Kolejna androchromatyczna samica pojawiła się nad rzeką (raczej rzeczką) Rudą 7 lipca 2023 r. W trzech kolejnych terminach w lipcu 2023 r. gdy obserwowaliśmy tą ważkę, nie przejawiała zainteresowania rozrodem. Dopiero 29 lipca zauważyliśmy, że stała się bardziej "towarzyska", gdyż przebywała bliżej, a nawet pośród innych osobników tego gatunku.
Z naszych obserwacji wynika, że miała problem ze znalezieniem partnera, z którym mogłaby przedłużyć gatunek. Co się zbliżyła do samca to ten ją przeganiał, traktując ją prawdopodobnie jak samca - konkurenta. Nawet przelatujący obok miejsca jej przebywania samiec, niejednokrotnie potrafił ją zaatakować, tak jak to czynią w stosunku do innych samców. Nie obserwowaliśmy, aby jakikolwiek samiec "tańczył i zalecał" się do niej.
W dniu 2 sierpnia 2023 temperatura wynosiła około 24°C. Wiał lekki wiatr, a od godziny 13 chwilami zachmurzenie było średnie z rzadko świecącym słońcem. Tego dnia androchromatyczna samica świtezianki błyszczącej nadal była nad rzeczką Rudą. Jej zachowanie było odmienne od tego, jakie obserwowaliśmy wcześniej. Była ruchliwa, często zmieniała miejsce odpoczynku. Wyginała odwłok, podginała go głaszcząc odnóżami, choć nie zauważyliśmy aby była na nim pajęczyna czy inne zabrudzenia. To prawie miesiąc odkąd ją obserwowaliśmy. Tego dnia obserwowaliśmy jej rozród. Kopulowała z dwoma różnymi samcami. Po kopulacji zarówno tej pierwszej, jak i tej drugiej natychmiast podejmowała czynność składania jaj. W tym dniu widzieliśmy ją po raz ostatni.
Było bardzo duże prawdopodobieństwo wystąpienia androchromatycznej samicy świtezianki błyszczącej w następnym roku.
Tak też się stało. W dniu 25 maja 2024 pojawiła się androchromatyczna samica świtezianki błyszczącej. Nie stroniła od pozostałych świtezianek. Siadała nad brzegiem rzeki, nie uciekała od innych samic. Prawdopodobnie była gotowa do rozrodu. Dzień 21 czerwca 2024 r. był dniem, w którym widzieliśmy ją ostatni raz.
Jest wielce prawdopodobne, że gen androchromatyczności dziedziczyła po dawczyni materiału genetycznego, która pojawiła się w poprzednim roku, choć również prawdopodobne jest, że u tej samicy dał znać gen(y) przekazany(e) przez samicę gynochromatyczną.
Zdjęcia w części dotyczącej androchromatycznej samicy świtezianki błyszczącej są ułożone chronologicznie.
2023-08-02 14:48:23 Świtezianka błyszcząca (Calopteryx splendens) - ta sama androchromatyczna samica, co na poprzednich zdjęciach po 35 minutach od poprzedniej kopulacji ponownie została pochwycona przez innego samca (zaciemnione skrzydła samca są tylko do węzełka, inaczej niż u poprzednika), z którym natychmiast przystąpiła do kopulacji, która trwała równe 3 minuty.
2023-08-02 14:59:50 Świtezianka błyszcząca (Calopteryx splendens) - androchromatyczna samica po zanurzeniu składała jaja przez 2 minuty w towarzystwie składającej jaja świtezianki dziewicy. Po ty czasie będąc zanurzoną wystawiła skrzydła nad powierzchnię wody, zaczęła nimi poruszać i wyfrunęła. Przysiadła na roślinach i odpoczywała.
Wylinki
Zachowania rozrodcze
Tandemy mieszane
2017-07-20 10:12:57 Świtezianka błyszcząca (Calopteryx splendens) - samiec kopuluje z samicą świtezianki dziewicy (Calopteryx virgo) - para mieszana. Para przysiadła o 10:12:57. Rozpoczęła kopulację o 10:12:57. Rozłączyła się o 10:12:58, a następnie ponowiła kopulację o 10:13:22. Kopulowały do 10:14:35.
Zaloty
Kopulujące tandemy
2015-07-12 13:38:57 Świtezianka błyszcząca (Calopteryx splendens) - w tym ujęciu samiec po kopulacji jeszcze trzyma samicę za przedplecze, ale po chwili zwolnił uchwyt, aby samica mogła samotnie złożyć jaja. Samiec był blisko niej i roztaczał nad nią "opiekę" tylko wówczas, gdy składała jaja na jego terytorium.
Składanie jaj
Z dużym prawdopodobieństwem można określić zachowanie pary w poniższym filmie , jako pewien rodzaj komunikacji pomiędzy samcem a samicą.
2016-05-25 10:24:45 Świtezianka błyszcząca (Calopteryx splendens) - samiec wyginając odwłok dążył do podpięcia samicy. Jeżeli samica nie zaakceptowałaby samca, w tym momencie mogła strzepnąć samca z siebie przez uruchomienie skrzydeł i szybkie nimi poruszanie. Samiec nie miałby szans i musiałby odlecieć.
2015-08-24 14:29:51 Świtezianka błyszcząca (Calopteryx splendens) - po kopulacji samica przysiadła na roślinie wystającej z wody i zaczęła składać jaja. Tymczasem samiec nie odstępował jej, a to siedząc w niewielkiej odległości od niej, a to latając nad nią. Pilnował swojej wybranki, aby nie porwał jej inny samiec. Postępując w ten sposób zapewnił przekazanie własnych genów następnemu pokoleniu.
2015-08-24 14:35:52 Świtezianka błyszcząca (Calopteryx splendens) - samica składając jaja w roślinę, która wcześniej unosiła się na powierzchni wody wraz z nią zaczęła się zanurzać. Jak widać nad powierzchnię wody wystawała niewielka część tułowia i skrzydeł. Samica nie miała już możliwości oddychania.
2015-08-24 14:39:54 Świtezianka błyszcząca (Calopteryx splendens) - po przeszło 4 minutach przebywania pod wodą, samica wypłynęła na powierzchnię wody jak balonik. Przyjęła charakterystyczną pozycję. Tylne skrzydła szeroko rozstawione, przednie złożone wzdłuż odwłoka oraz odnóża również szeroko rozstawione. Niektóre samice z tej pozycji potrafią się wznieść w powietrze. Ta samica postąpiła inaczej. Czyżby była bardzo wyczerpana? Należy również pamiętać, że nadal nie oddycha powietrzem.
Samiec plus dwie samice (całość to film i zdjęcia poniżej)
Gdy pojawiła się druga samica na jego terytorium, stracił zainteresowanie samicą składającą jaja i zajął się drugą bez zabiegania o nią. Są to dość częste przypadki, gdy na terytorium jednego samca dwie lub więcej samic składa jaja.
2016-07-24 10:35:26 Świtezianka błyszcząca (Calopteryx splendens) - samiec pilnując swego terytorium i pierwszej samicy składającej jaja nie omieszkał skorzystać z okazji zapłodnienia kolejnej samicy, która przyleciała (pojawiła się w 4:21,4 minucie filmu) do jego rewiru. Próbowała składać jaja, kilkukrotnie zmieniając miejsce. Samiec natychmiast podleciał i bez zalotów podpiął samicę.
2016-07-24 11:12:17 Świtezianka błyszcząca (Calopteryx splendens) - gdy samica próbowała zmienić miejsce, samiec przyjął charakterystyczną postawę: uniesiona końcówka odwłoka. Okazywał pozostałym samcom ale też samicom, że to jego rewir rozrodu, a te dwie samice (druga po kopulacji właśnie odlatuje) "należą" do niego.